Masza, niedźwiedź i zmiana

Wiele zmian jest w pierwszej chwili odbierane negatywnie przez osoby, na jakie zmiana ma wpływ. Negatywna reakcja na zmianę wynika z faktu, że nasze mózgi zawierają mechanizm służący do nadawania pierwszeństwa złym wiadomościom.

Masza czy niedźwiedź

Kiedy 10 tysięcy lat temu nasz praprzodek idąc przez las słyszał trzask złamanej gałązki, przeprowadzał błyskawiczną analizę: Masza czy niedźwiedź? I znacznie częściej rzucał się do ucieczki, niż zbliżał się do miejsca, z jakiego dobiegał dźwięk. Z jego punktu widzenia lepiej było uciec przed Maszą (choć trochę szkoda), niż rzucić się w objęcia niedźwiedzia.

Psychologia mówi o dominacji negatywności, a kwestię oceny rezultatów działań w kategorii zysków i strat oraz to, że straty są odbierane przez ludzi dotkliwiej niż zyski opisali dokładnie Amos Tversky i Daniel Kahneman.

Autostrada złych wiadomości

W książce „Pułapki umysłu. O myśleniu szybkim i wolnym” D. Kahneman tłumaczy, mózgi ludzi i zwierząt nadają pierwszeństwo złym wiadomością, czyli mamy do czynienia z dominacją negatywności. Dzięki temu, że o kilka setnych sekundy wcześniej udaje się zauważyć niedźwiedzia, nasz praprzodek miał większą szansę na ucieczkę, przeżycie, a w przyszłości na doczekanie się potomstwa.

Współczesna neuronauka sugeruje, że informacja o zagrożeniu przenosi się superszybkim kanałem neuronalnym prowadzącym wprost do tej części mózgu, która obsługuje emocje. Jak pisze D. Kahneman, automatyczne działania Systemu 1 odzwierciedlają ewolucyjną historię człowieka walczącego o przetrwanie. Nie udało się natomiast znaleźć porównywalnie szybkiego mechanizmu do rozpoznawania dobrych wiadomości.

Skoro mózg reaguje tak szybko na zagrożenia, to w sytuacji zmiany błyskawicznie przesyła informacje o potencjalnych stratach do części związanej z emocjami, wyprzedzając wiadomości o ewentualnych korzyściach. Dlatego tak istotne jest zidentyfikowanie obszarów zagrożeń, jakie mogą dostrzec w zmianie pracownicy i podjęcie odpowiednich działań zapobiegawczych, np. wykorzystujących komunikowanie zmian z podkreśleniem korzyści.

Asymetria zysków i strat

Niechęć do zerwania ze status quo wiąże się z asymetrią postrzegania zysków i strat. Pragnienie uniknięcia straty w obliczu zmiany oddziałuje silniej niż pragnienie zdobycia zysków. Stąd korzyści związane z osiągnięciem celu zmiany powinny być przedstawiane i postrzegane jako większe niż straty związane z zerwaniem z dotychczasowym sposobem pracy i wysiłkiem potrzebnym do zrealizowania celu.

Jeszcze jednym aspektem dominacji negatywności jest sytuacja, w której osoby, które mogą stracić na zmianie, będą walczyć z większą determinacją od tych, którzy mogą zyskać.

Radzenie sobie z negatywnymi reakcjami na zmianę

Znając mechanizmy leżące u podstaw reakcji na zmianę warto:

1. Przeanalizować, jak bodźce związane ze zmianą wpływają na pięć elementów modelu SPAZM (Status, Pewność, Autonomia, Związki, Moralność), i w efekcie wywołują działania typu zbliżanie się lub oddalanie,
2. Sporządzić Mapę interesów i sprawdzić, jakie istotne interesy pracownika mogą być zagrożone (co może on stracić w wyniku zmiany),
3. Przygotować zestaw osobistych korzyści łączących się z osiągnięciem celu zmiany,
4. Uświadamiać pracownikom psychologiczne mechanizmy reakcji na zmianę,
5. Budować komunikaty dotyczące rozpoczęcia zmiany i jej postępów z uwzględnieniem informacji o korzyściach i odniesieniem się do obaw.

Foto: flickr.com, karhu_kavelee_tumma by Antti Peltonen, (CC BY 2.0)

Udostępnij na: