Wiedzę o zarządzaniu zmianą można czerpać zarówno z własnego doświadczenia, czyli praktyki, z doświadczenia innych przekazywanego w formie warsztatów szkoleniowych, jak i z literatury przedmiotu. Wartościowe książki pomagają liderom zmian wyznaczyć właściwą ścieżkę wdrażania zmian we własnej firmie. Oto wybrane 10 książek o zarządzaniu zmianąWarto przyjrzeć się współczesnym metodom i narzędziom zarządzania zmianą, przemyśleć wyniki badań prowadzonych w firmach oraz przeanalizować przypadki sukcesów i porażek we wdrażaniu zmian, aby właściwie zaprojektować i poprowadzić proces zmian we własnym przedsiębiorstwie.
Nie wiesz od czego zacząć własny przegląd literatury o zarządzaniu zmianą? Przyjrzyj się 10 książkom o zarządzaniu zmianą wybranym przez Szkołę Zarządzania Zmianą, które naszym zdaniem warto polecić prawdziwym liderom zmian:
John P. Kotter, założyciel i szef firmy konsultingowej Kotter International, emerytowany profesor w Harvard Business School, napisał w 1996 roku książkę, która stała się numerem 1 w zarządzaniu zmianą. W książce tej Kotter przedstawił klasyczny już ośmioetapowy model procesu zmiany, a właściwie zarządzania zmianą oparty o decydującą rolę przywództwa w procesie zmian. Bez znajomości tego modelu trudno zabierać się za wdrażanie jakiejkolwiek zmiany w firmie.
Po przeczytaniu tej książki można sobie uświadomić, dlaczego tak wiele projektów zmian kończy się fiaskiem. Kotter nie tylko przedstawia poszczególne etapy zarządzania zmianą, ale również zwraca uwagę na błędy, jakich należy unikać na każdym z etapów.
W części III książki profesor Kotter daje wskazówki na przyszłość pisząc, że o powodzeniu wdrażania zmian w organizacjach przyszłości będą decydowały przywództwo i nauka przez całe życie. Ten drugi czynnik spowodował, że w 2013 roku Kotter uzupełnił naukę o zarządzaniu zmianą o koncepcję ośmiu akceleratorów zmian, która jest rozwinięciem i dopełnieniem klasycznego modelu transformacji.
Swoją drogą polski tytuł książki pokazuje, w jaki sposób można wzniosłą ideę przewodzenia zmianą ściągnąć na ziemię.
Kolejna klasyczna książka o zarządzaniu zmianą została napisana profesor Rosabeth Moss Kanter. R. M. Kanter zajmowała stanowiska profesora socjologii i zarządzania organizacją w Yale, Sloan School of Management, Massachusetts Institute of Technology (MIT). Od 1986 roku wróciła na Harvard, gdzie jest profesorem w obszarze przedsiębiorczości i socjologii (Ernest L. Arbuckle Professorship at Harvard Business School). Specjalizuje się w tematyce strategii, innowacji oraz przewodzenia zmianom.
W książce Change Masters, od której wzięła nazwę nasza Szkoła Zarządzania Zmianą, Kanter porównuje cztery tradycyjne firmy z sześcioma innowacyjnymi, określonymi jako change masters (mistrzowie zmiany). Rezultaty badań i obserwacji zostały porównane z doświadczeniami wielu innych przedsiębiorstw, a z praktyk stosowanych przez sześciu mistrzów Kanter buduje model wspierania innowacji i zmian w firmach.
Mistrzami zmian mogą być nie tylko firmy, ale też poszczególni menedżerowie. Kanter definiuje nowych przedsiębiorców (new entrepreneurs), którzy nie zajmują się zakładaniem kolejnych start-upów, ale wprowadzają zmiany i ulepszenia w już funkcjonujących firmach. Ci nowi przedsiębiorcy to właściwi ludzie, we właściwym miejscu o właściwym czasie:
Narzędzia zarządzania zmianą „Work-Out” opisane i wyjaśnione przez ich twórców, którymi byli Dave Ulrich, Steve Kerr oraz Ron Ashkenas.
Legendarny już dziś program Work-Out zastosowany w GE odgrywa kluczową rolę w osiąganiu rewelacyjnych wyników przez GE od ponad dekady i jest wdrażany również w innych organizacjach. Trzech menedżerów i konsultantów, którzy stworzyli oryginalne podejście Work-Out approach w GE – często współpracując bezpośrednio z CEO Jackiem Welchem – omawia zasady Work-Out i swoje doświadczenia z zakończonego sukcesem wdrożenia programu w GE.
Zawierająca różnorodne narzędzia wspomagające ocenę działań i podejmowanie decyzji, ksiązka The GE Work-Out stanowi prawdziwy przewodnik dla każdego, kto chciałby wdrożyć Work-Out i przełamać biurokratyczne i strukturalne bariery blokujące rozwój firmy.
Gdyby Nassim Nicholas Taleb nie napisał żadnej innej książki (a napisał), to i tak zajął by poczytne miejsce wśród autorów książek dotyczących zmian i zarządzania zmianą. W dodatku użyte przez niego wyrażenie „czarny łabędź” weszło na stałe do publikacji dotyczących zmian oraz strategii.
Co mają ze sobą wspólnego wynalezienie koła, zagłada Pompejów, Wielki Krach na Wall Street, Harry Potter i Internet? Wszystkie te wydarzenia były Czarnymi Łabędziami – zjawiskami, które pojawiły się nagle i zmieniły życie wielu ludzi, firm i państw. Ich wpływ był bardzo znaczący, wręcz ogromny; były niemożliwe do przewidzenia; kiedy już się wydarzyły wielu naukowców i zwykłych ludzi zaczęło je racjonalizować, tłumacząc, że można się było ich spodziewać, ponieważ…
Książka Black Swan podpowiada, aby nie próbować przewidzieć wszystkiego, bo to jest niemożliwe, ale kiedy pojawi się już Czarny Łabędź, by czerpać korzyści z jego przylotu albo uchronić się przed jego niszczycielskim wpływem.
Książka napisana w 2004 roku, a więc przed pierwszym wydaniem Black Swan, omawia kwestie zagrożeń do przewidzenia i stanowi dopełnienie problematyki poruszanej w książce N. N. Taleba. Jej autorami są profesor Max H. Bazerman (Jesse Isidor Straus Professor of Business Administration w Harvard Business School oraz Co-Director of the Center for Public Leadership w Harvard Kennedy School) i profesor Michael D. Watkins (Professor of Leadership and Organizational Change at IMD), założyciel firmy konsultingowej Genesis Advisers.
Pod pojęciem zagrożenia do przewidzenia autorzy rozumieją wydarzenia lub zbieg wydarzeń, które zaskakują jednostkę lub grupę pomimo wcześniejszego posiadania wszystkich informacji potrzebnych do ich przewidzenia i konsekwencji z nich płynących. Po przeczytaniu książki N. N. Taleba (Black Swan) można się spierać z Bazermanem i Watkinsem, czy upadek Enronu i atak terrorystyczny z 11 września 2001 roku to wydarzenia z kategorii „czarnych łabędzi” czy „zagrożenia do przewidzenia”. Niezależnie od tego, do jakich wniosków dojdziemy, jeśli chcemy zarządzać zmianą w organizacji warto zapoznać się z jednym i drugim punktem widzenia.
Bazerman i Watkins oprócz opisu samych zagrożeń podają procedurę zapobiegania zagrożeniom do przewidzenia, w której niezwykle ważne miejsce zajmuje wczesna identyfikacja pojawiających się zagrożeń.
Philip Kotler jako guru marketingu nie wymaga szerszego przedstawiania, ale dlaczego jego książka pojawia się w zestawie literatury poświęconej zarządzaniu zmianą? Otóż książka Chaos. Zarządzanie i marketing w erze turbulencji, którą napisał Kotler wraz z Johnem A. Caslione daje nam obraz dzisiejszego świata biznesu, w którym pojawia się chaos i proponuje sposoby i narzędzia do nawigacji przez turbulencje.
Oto, co piszą Kotler i Caslione;
Turbulencje przychodzą w błyskawicznym tempie i zastają przedsiębiorstwa nieprzygotowane i nieodporne na chaos, jaki ze sobą przynoszą. Wchodzenie w erę turbulencji wiąże się z ogromnymi szansami, ale też poważnym ryzykiem. I chociaż turbulencji w biznesie nie da się uniknąć, firmy mogą decydować, jak do nich podejdą. Mogą nawigować albo dać się ponieść. Mogą zignorować turbulencje albo stawić im opór, starając się utrzymać na powierzchni i przetrwać. Mogą też prognozować działanie turbulencji i wykorzystać ich siły do własnej korzyści.
Liderzy zmian znajdą w książce podpowiedzi, jak budować system zarządzania w chaosie, który po pewnych modyfikacjach prezentujemy w Szkole Liderów Zmian, jako System Zarządzania Zmianą. Dzięki takim systemom menedżerowie mogą wykrywać trendy i turbulencje w otoczeniu firmy, a następnie zadecydować o reakcji strategicznej na wykryte czynniki.
Co warte podkreślenia, Kotler i Caslione przypominają w swojej książce o metodzie planowania scenariuszowego, która znajduje zastosowanie w ramach Systemu Zarządzania Zmianą. Dzięki opracowaniu odpowiednich scenariuszy można wyłonić kilka wersji przyszłości i przygotować niezbędne reakcje. Jest to istotne, ponieważ w momencie wykrycia turbulencji nie ma już czasu na szczegółowe planowanie – liczą się szybkie decyzje i działanie.
Menedżer nie powinien zadawać pytania: Czy warto czytać Druckera? Jeśli nie zajrzał do jego Praktyki zarządzania, to jest sam sobie winny. Podobnie jak menedżerowie, którzy już ponad 30 lat temu mogli zajrzeć do książki Zarządzanie w czasach burzliwych (angielski tytuł: Managing in Turbulent Times), wydanej po raz pierwszy w 1980 roku.
Wielki wizjoner zarządzaniu już wtedy stwierdził, że nadchodzą czasy turbulencji, co powtórzyli za nim Kotler i Caslione prawie 30 lat później (w 2009 roku). Chociaż niektóre prognozy przygotowane przez Druckera nie sprawdziły się, a niektóre wydarzenia zaskoczyły wszystkich specjalistów od planowania strategicznego (np. upadek Związku Sowieckiego czy wzrost potęgi gospodarczej Chin), to twierdzenia o roli menedżerów w obliczu turbulencji są aktualne i dziś:
Menedżerowie zawsze muszą zarządzać zarówno dniem dzisiejszym – w sferze problemów o zasadniczym znaczeniu – jak i dniem jutrzejszym. W czasach burzliwych nie mogą zakładać, ze dzień jutrzejszy będzie przedłużeniem dzisiejszego. Przeciwnie, muszą zarządzać z myślą o zmianach; o zmianach jako szansie i zagrożeniu.
(…)
[Kierownictwo najwyższego szczebla] będzie musiało przebudować swą strukturę, by sprostać wyzwaniom „morza zmian”.
Warto wydrukować słowa Druckera i powiesić je na widocznym miejscu w firmie, aby menedżerowie różnego szczebla pamiętali o swojej roli liderów zmian, którzy mają nawigować firmą w burzliwych czasach.
We współczesnym zarządzaniu zmianą oprócz pojęcia „czarnych łabędzi” pojawia się kolejne pojęcie wprowadzone przez Nassima Nicholasa Taleba – antykruchość. Czy zawojuje ono świat, tak jak to zrobiły czarne łabędzie? Zobaczymy. W każdym razie już dziś warto zapoznać się z koncepcją antykruchości.
W swojej nowej książce, wydanej po angielsku w 2012 roku, a po polsku już w 2013 roku, Taleb stawia tezę, że w świecie niepewności, przypadkowości i zmienności, długookresowe strategie już nie działają. To wprawdzie nic nowego, bo podobne stwierdzenia można znaleźć we wcześniejszej książce Kotlera i Caslione (Chaos), ale Taleb proponuje inną receptę na nieobliczalność zjawisk i chaos. Tą receptą ma być budowanie antykruchości.
Zgodnie z twierdzeniem autora:
Niektórym rzeczom służą wstrząsy; rozwijają się i rozkwitają pod wpływem zmienności, przypadkowości, nieładu i stresu; przygody, ryzyko i niepewność to ich żywioł.
Te rzeczy Taleb nazywa antykruchymi. Na ponad 600 stronach swojej książki autor opisuje na różne sposoby antykruchość i na przykładach pokazuje „jak to działa”. Antykruchość to antidotum na Czarne Łabędzie, ale, zdaniem Taleba coś więcej:
(…) kiedy zrozumiemy jej mechanizm, przestaniemy odczuwać intelektualny opór przed zaakceptowaniem zasadniczej roli tych zdarzeń [Czarnych Łabędzi] dla rozwoju historii, technologii, wiedzy i wszystkiego innego.
Czytanie książki Taleba można potraktować jako rozrywkę intelektualną związaną z poznaniem i zrozumieniem nowej koncepcji. Można też skupić się na złośliwościach i prztyczkach kierowanych przez Taleba w stronę świata nauki – Taleb kreuję się na jedynego sprawiedliwego albo na jednego z niewielu sprawiedliwych, co może niektórym przeszkadzać w odbiorze książki. Można też z tej grubej księgi wyłowić wskazówki do budowy firmy antykruchej, czyli takiej firmy, której służą zmiany.
Profesor Columbia Business School – Todd D. Jick specjalizujący się w problematyce przywództwa i zmian (Organizational Change), opublikował pierwsze wydanie książki Managing Change. Cases and Concepts w 1993 roku. Współautorką trzeciego wydania książki jest Maury Peiperl.
Najnowsze wydanie książki składa się z sześciu modułów zawierających analizy przypadków oraz artykuły poświęcone zmianie. Moduł pierwszy poświęcony jest czynnikom wywołującym zmiany; moduł drugi pokazuje drogę od wizji do wdrożenia; moduł trzeci koncentruje się na wdrażaniu zmian w firmie, moduł czwarty przypomina o odbiorcach zmiany, kierując uwagę na pracowników będących podmiotem zmian; moduł piąty omawia kwestie przewodzenia zmianom, a moduł szósty przypomina, że w dzisiejszych czasach organizacje wchodzą w erę stałych zmian.
Książka stanowi wsparcie dla menedżerów stojących w obliczu dużych, zasadniczych zmian w firmie. Poprzez przedstawione analizy przypadków pokazuje zarówno historie sukcesów, jak i porażek w zarządzaniu zmianą. Casy uzupełnione o artykuły dają całościowy obraz zmiany w firmie i problemów przed jakimi staje lider zmian.
Ewa Masłyk-Musiał, profesor na Wydziale Zarządzania Politechniki Warszawskiej, przedstawia w swojej książce Organizacje w ruchu. Strategie zarządzania zmianami szeroki zakres tematów związanych z zarządzaniem zmianą. Dzięki przejrzystemu układowi książki, jej odbiorca może sobie przyswoić najistotniejsze kwestie dotyczące procesu zmian:
Ważnym elementem, na jaki zwrócono uwagę w książce, są strategie personalne wspierające zmiany. W ramach każdej strategii wskazano działania podejmowane w obszarze ZZL oraz mocne i słabe strony danej strategii.
Praktycznym dodatkiem dla liderów zmian są zawarte w Aneksie Narzędzia konsultanta zmian, które są ważnym uzupełnieniem części teoretycznej książki.
W 2014 roku profesor Ewa Masłyk-Musiał opublikowała nową książkę Organizacja w zmianach. Perspektywa konsultanta.
Długo się wahaliśmy, czy umieszczać książkę polskiego autora w zestawieniu. Z jednej strony szanujemy dorobek zarówno praktyków, jak i naukowców zajmujących się tematyką zarządzania zmianą w firmach w Polsce, a z drugiej nie chcemy, aby pominięci autorzy poczuli się urażeni. Wybór jednej polskiej książki do zestawienia jest z pewnością subiektywny i liczymy, że nie zgodzicie się z nim i przedstawicie ulubione książki polskich autorów o zarządzaniu zmianą, jakie wspierały was we wdrażaniu zmian w Waszych organizacjach.
Czekamy też na propozycje innych książek o zarządzaniu zmianą (spoza zestawienia), jakie warto przeczytać.
Zdjęcie: freeimages.com
Jeśli chcesz otrzymywać informacje o ciekawych artykułach i wydarzeniach, zapisz się na NEWSLETTER firmy Value Creation, która jest właścicielem Szkoły Zarządzania Zmianą „Change Masters”:
Szkoła Zarządzania Zmianą
Ul. Pilata 12/2
51-605 Wrocław
Tel. 602 605 952
E-mail: kontakt@zmiana.edu.pl
